Giữa những dãy núi trùng điệp của huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ, có một hợp tác xã đang âm thầm viết nên câu chuyện đẹp về hành trình gìn giữ bản sắc quê hương. Đó là Hợp tác xã Nông nghiệp, chế biến nông sản và Ứng dụng y học cổ truyền Mỹ Lương (HTX Mỹ Lương) nơi những giá trị truyền thống đang được thổi hồn vào từng sản phẩm, từng công việc hàng ngày.
Dẫn tôi đi thăm cánh đồng lúa Ngà Hương đang vào mùa chín vàng, anh Đinh Anh Bình, người sáng lập và cũng là giám đốc HTX Mỹ Lương chia sẻ "Giống lúa quý của đồng bào Mường chúng tôi đã suýt bị mai một, nhưng giờ đây, hơn 15ha lúa hữu cơ này không chỉ nuôi sống bà con mà còn là cách chúng tôi gìn giữ di sản của cha ông". Đến xưởng chế biến, mùi thơm nồng nàn của các loại thảo dược hòa quyện với hương rượu ủ lâu năm. Chị Tiên, thành viên HTX, đang cẩn thận kiểm tra từng bình "Mỹ Nương tửu" - loại rượu dược liệu được chưng cất từ 50 vị thuốc quý theo công thức gia truyền. "Ngày trước, bà con làm rượu chỉ để dùng trong nhà. Giờ đã thành sản phẩm OCOP 3 sao, được khách Hà Nội và nhiều tỉnh, thành đón nhận", chị nói không giấu được niềm tự hào.
Ở khu chế biến thịt, tiếng máy xay giò đều đều vang lên, những miếng thịt lợn đen bản địa được chọn lọc kỹ càng trước khi trở thành những chiếc giò thơm ngon. Anh Bình khoe: "Giò lợn Mỹ Nương của chúng tôi giờ đã có mặt ở nhiều thị trường lớn như Hà Nội, Bắc Ninh và nhiều tỉnh, thành khác. Điều đáng quý là chúng tôi giữ được hương vị truyền thống, không dùng chất phụ gia". Điều ấn tượng nhất ở HTX này không chỉ là những sản phẩm chất lượng, mà là cách họ xây dựng một hệ sinh thái bền vững. Từ cung cấp giống cây trồng, hướng dẫn kỹ thuật cho bà con, đến bao tiêu đầu ra - mỗi khâu đều được HTX hỗ trợ tận tình. Chị Hằng, một thành viên, phấn khởi kể: "Nhờ HTX, gia đình tôi có thu nhập ổn định từ trồng dược liệu, không phải bỏ làng đi làm xa nữa". Khi chiều xuống, chúng tôi cùng thưởng thức chén rượu Mỹ Nương ấm nóng. Vị ngọt hậu của men lá, hương thơm của thảo dược khiến tôi chợt hiểu vì sao sản phẩm này được yêu thích đến vậy. Anh Bình tâm sự: "Chúng tôi làm nông nghiệp không chỉ để kiếm sống, mà còn là cách bảo tồn những giá trị văn hóa đang dần bị lãng quên".
Cả hai sản phẩm đã được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao, đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ từ sản xuất nhỏ lẻ sang hàng hóa tiêu chuẩn cao. Trước đây, sản phẩm chỉ bán qua các mối quen, không có bao bì, nhãn mác. Sau khi thành lập HTX và nhận được sự hỗ trợ từ các cấp, sản phẩm đã được cải tiến mẫu mã, đăng ký mã số mã vạch, từng bước xây dựng thương hiệu gắn với giá trị văn hóa địa phương. HTX hiện tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết với 12 tổ chăn nuôi, 2 tổ chế biến, cung cấp giống, chuyển giao kỹ thuật, kiểm soát chất lượng và bao tiêu đầu ra. Năm 2024 - 2025, HTX mở rộng quy mô, tạo việc làm thời vụ cho hàng trăm lao động, doanh thu của HTX bình quân đạt 1,6 -1,7 tỷ đồng/tháng, lợi nhuận đạt 1 tỷ - 1,2 tỷ đồng/năm. Các sản phẩm của HTX đều đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, không sử dụng chất cấm, nhận được sự tin tưởng từ người tiêu dùng và đối tác phân phối.
Trở về khi hoàng hôn buông xuống sau những rặng tre làng, hình ảnh những người nông dân cần mẫn bên cánh đồng, bên lò rượu, bên dây chuyền sản xuất giò… khiến tôi tin rằng HTX Mỹ Lương đang làm được điều tưởng như rất khó đó là gìn giữ và phục dựng giá trị truyền thống giữa nhịp sống hiện đại. Ở nơi đây, văn hóa và kinh tế không tách rời, mà song hành như hai cánh tay nâng đỡ sự phát triển bền vững của một vùng quê giàu bản sắc.
Lê Đỗ Ngọc Quỳnh
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ