Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm tới phát triển hợp tác xã (HTX), gắn liền với con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, đặc biệt là mục tiêu đổi mới, phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX trong thời kỳ đổi mới, hội nhập theo các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Ngay sau khi giành được chính quyền về tay nhân dân từ cuộc Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo thực hiện tư tưởng hợp tác xã vào thực tế Việt Nam. Trong thư gửi điền chủ nông gia Việt Nam ngày 11/4/1946 (đăng trên Báo Cứu quốc số 229, ngày 01/5/1946), Người viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp. Nền kinh tế của ta lấy canh nông làm gốc. Trong công cuộc xây dựng nước nhà, Chính phủ trông mong vào nông dân, trông mong vào nông nghiệp một phần lớn. Nông dân ta giàu thì nước ta giàu. Nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh. Nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh, thì cần phải có hợp tác xã. Nói tóm lại, hợp tác xã là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh, thì khó nhọc ít mà ích lợi nhiều”.
Theo chủ tịch Hồ Chí Minh, bản chất của hợp tác xã là hợp sức, hợp vốn với nhau để có nhiều sức mạnh hơn và lao động sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn. Mục đích của hợp tác xã được Người chỉ ra là để cải thiện đời sống nhân dân, làm cho dân giàu, nước mạnh và hợp tác là tất yếu, là nhu cầu tự thân của mỗi người trong công cuộc lao động để nuôi sống chính mình, góp phần phát triển xã hội một cách hiệu quả hơn và HTX là liên minh tạo nên sức mạnh để phát triển. Muốn thực hiện được điều đó, Bác cũng chỉ rõ phải tuân thủ quy luật khách quan trên mọi phương diện được cụ thể hóa bằng các nguyên tắc cơ bản để tổ chức và quản lý HTX, đó là: Tự nguyện - Tuần tự - Bình đẳng, cùng có lợi, thiết thực - Dân chủ và Phải có sự lãnh đạo, tổ chức.
Quá trình xây dựng và phát triển HTX, Đảng, Nhà nước ta luôn nhất quán thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về kinh tế tập thể, HTX. Văn kiện các kỳ Đại hội và Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ đổi mới của Đảng đã khẳng định: "Kinh tế nhà nước, cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân". Đặc biệt, Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002, Hội nghị TW 5 (khóa IX) và tiếp đến là Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022, Hội nghị TW 5 (khóa XIII) nền tảng để đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể với nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ HTX phát triển. Nhiều giải pháp mang tính đột phá thông qua hệ thống chính sách, pháp luật như thay thế Điều lệ HTX bằng ban hành Luật HTX 1996, sửa đổi bổ sung Luật 2003, sửa đổi Dự án Luật 2012, nhằm tạo khung khổ pháp lý cho hoạt động của HTX. Đây là những minh chứng sinh động hiện thực hóa, thực hiện quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh "Xác định phát triển HTX như là một bộ phận của cách mạng Việt Nam”.
Thực tiễn quá trình đổi mới đất nước (1986 - 2022) và 20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW (2003 - 2022), phong trào HTX cả nước đã có nhiều chuyển biến tích cực. Cả nước hiện có 29.021 HTX; trong đó có 19.395 HTX nông nghiệp; 2.448 HTX công nghiệp - thủ công nghiệp; 2.329 HTX thương mại dịch vụ; 1.662 HTX giao thông vận tải; 877 HTX xây dựng; 554 HTX môi trường; 1.181 Quỹ tín dụng nhân dân (4,0%); 575 HTX lĩnh vực khác. Khu vực kinh tế tập thể, HTX tiếp tục phát triển về số lượng, đa dạng về loại hình và nhiều mô hình, điển hình và HTX kiểu mới được thành lập.
Đóng góp vào phong trào chung của cả nước, phong trào HTX tỉnh Phú Thọ đạt nhiều kết quả nổi bật, tăng cả về số lượng, chất lượng, khẳng định vai trò nòng cốt trong khu vực kinh tế tập thể, HTX. Với 542 HTX đang hoạt động, trong đó có: 381 HTX nông nghiệp; 55 HTX tiểu thủ công nghiệp; 09 HTX thương mại dịch vụ, 06 HTX giao thông vận tải, 06 HTX xây dựng, 39 Quỹ tín dụng nhân dân, 15 HTX vệ sinh môi trường và 31 hoạt động trên các loại hình khác. Hoạt động các HTX có nhiều chuyển biến rõ nét, chất lượng, hiệu quả, nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo được nhân rộng, nhiều sản phẩm đặc trưng, thế mạnh của địa phương thông qua HTX đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa. Hoạt động sản xuất kinh doanh các HTX được đẩy mạnh, đi vào chiều sâu, thúc đẩy hình thành sự liên kết giữa các HTX với HTX, HTX với doanh nghiệp và người tiêu dùng, mang lại nhiều giá trị và lợi ích hơn cho thành viên. Một số mô hình HTX kiểu mới và sản phẩm tiêu biểu gắn với đặc trưng, đặc sản vùng miền như: HTX mì gạo Hùng Lô; Thịt chua Thanh Sơn - Phú Thọ; các sản phẩm chè xanh chất lượng cao: Chè an toàn Long Cốc; Chè Phú Thịnh, Chè Đá Hen, Chè Cẩm Mỹ; Bưởi đặc sản Đoan Hùng; Gạo nếp gà gáy Mỹ Lung; Tương làng Bợ; Sản phẩm mĩ nghệ từ tre, nứa Đỗ Xuyên; Rau an toàn Tứ Xã; Cá chép đỏ Thủy Trầm; Cam, quýt Mường Kịt Tân Sơn và còn nhiều sản phẩm của HTX nữa là minh chứng cụ thể, sinh động cho những mô hình HTX hoạt động thực chất, hiệu quả. Từ kết quả trên khẳng định sâu sắc hơn, kinh tế hợp tác, HTX đã có nhiều đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế, an sinh xã hội và giải quyết việc làm, tích cực thực hiện chương trình giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, KTTT, HTX vẫn còn những hạn chế như: Quy mô của các HTX còn nhỏ, việc áp dụng công nghệ tiên tiến còn hạn chế, sức cạnh tranh của một số sản phẩm trên thị trường chưa cao, chất lượng nguồn nhân lực, năng lực quản lý HTX còn nhiều hạn chế, đất đai, nguồn vốn của các HTX còn nhiều khó khăn… Đây cũng chính là những thách thức đặt ra cho các HTX trong năm 2023 và trong những năm tiếp theo.
Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về hợp tác xã luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm, chú trọng phát triển, tạo cơ hội cho khu vực kinh tế tập thể, HTX phát triển. Với chủ trương phát triển kinh tế tập thể, HTX là bộ phận không thể tách rời trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với mục tiêu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, bảo đảm thực chất, hiệu quả; phát triển nền kinh tế số; thúc đẩy tăng trưởng nhanh, bền vững trên cơ sở ổn định kinh tế vĩ mô, trong đó tập trung đẩy mạnh liên kết, hợp tác thúc đẩy kinh tế hộ phát triển.
Với tinh thần “Đoàn kết - Đổi mới - Hợp tác - Phát triển bền vững”, Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ tiếp tục phát huy vai trò cầu nối, nòng cốt trong vận động đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động, tập trung tư vấn, hỗ trợ các tổ chức kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác mà trọng tâm là hỗ trợ phát triển kinh tế hộ, liên kết hộ thành viên gắn với phát triển sản phẩm chủ lực địa phương… Đổi mới nội dung, phương thức, hướng mạnh về cơ sở, tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, hiệu quả, đồng hành cùng các HTX vận dụng sáng tạo tư tưởng về HTX của Chủ tịch Hồ Chí Minh phát triển phù hợp với đường lối đổi mới kinh tế tập thể, HTX trong giai đoạn mới./.
Vũ Thị Minh Tâm
Phó Chủ tịch Thường trực Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ