Tương làng Bợ lâu nay đã trở thành món quà đặc sản ý nghĩa cho du khách khi đến với Thanh Thủy. Nghề làm tương đã mang lại nguồn thu nhập chính cho nhiều hộ dân ở làng Bợ thuộc xã Thạch Đồng, huyện Thanh Thủy.
Tháng 11 năm 2023, sản phẩm Tương làng Bợ của Hợp tác xã (HTX) đã được chứng nhận đạt chuẩn OCOP hạng 4 sao. Để có được kết quả này, HTX Tương làng Bợ đã tích cực trong việc tuyên truyền, vận động các thành viên thay đổi tư duy, tập quán sản xuất lạc hậu, hướng người dân vào kinh tế thị trường, tạo ra hướng đi mới trong sản xuất, kinh doanh sản phẩm truyền thống có lợi thế của địa phương. Đồng thời tập trung quảng bá, giới thiệu sản phẩm và tìm kiếm thị trường tiêu thụ trong và ngoài tỉnh.
Thành phần chính của Tương gồm có gạo nếp cái hoa vàng, đỗ tương và muối. Chỉ với những nguyên liệu dễ tìm kiếm này bằng kinh nghiệm được truyền lại người làng Bợ đã cho ra một loại nước chấm có hương vị thơm ngon, đặc trưng của người Việt. Để có được sản phẩm Tương chất lượng, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng, người làm tương phải cẩn thận, chăm chút trong từng công đoạn chế biến, từ khâu chọn nguyên liệu, ủ muối, ngâm nước đỗ. Các công đoạn làm tương ở đây đều được làm thủ công nhưng vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm luôn được đảm bảo. Các dụng cụ làm tương đều được cọ rửa sạch sẽ và phơi khô trước khi làm, quá trình ủ mốc, lên men đều được tiến hành một cách công phu và cẩn thận. Tương làng Bợ thường được làm vào giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 10 hàng năm. Gạo phải chọn lọc loại gạo thật ngon về sôi chín, để nguội rồi đem dãi nong cho thật tơi. Ủ gạo đến khi nong gạo lên mốc thì úp 2 nong vào nhau và ủ trong 1 tuần mới dồn tất cả vào thùng xốp, ủ tiếp trong 1 đến 2 ngày. Sau khi gạo ủ trong thùng xốp từ 1 đến 2 ngày thì chuyển gạo ra chum trộn cùng đỗ. Đỗ mua về đãi sạch được rang thơm chín rồi say nhuyễn thêm nước sôi để nguội ủ trong 10 ngày rồi mới cho trộn cùng gạo trong chum. Tương cho vào chum phơi nắng ít nhất 20 ngày mới sử dụng được (tương càng ủ được lâu càng ngon).
Mỗi năm bình quân HTX Tương làng Bợ đưa ra thị trường 25.000 - 30.000 lít tương, sau khi trừ chi phí thì mỗi thành viên có thu nhập khoảng từ 5 - 6 triệu đồng/tháng. Các thành viên HTX luôn ý thức rằng, muốn sản phẩm có giá trị thì phải đảm bảo chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đây là điều kiện để sản phẩm phát triển bền vững.
Để tiếp tục phát triển sản phẩm Tương làng Bợ, trong thời gian tới HTX sẽ tiếp tục tập trung phát triển sản xuất, kinh doanh, chủ động tăng cường liên kết, gắn kết các hoạt động sản xuất, chế biến, tiêu thụ để mở rộng thị trường. Tích cực tham gia những chương trình xúc tiến thương mại, hội chợ giới thiệu sản phẩm nhằm đẩy mạnh thương hiệu, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ; cải tiến mẫu mã, bao bì phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng, đáp ứng nhiều phân khúc khách hàng.
Phùng Việt Quân
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ