Ở Việt Nam, cây mắc ca được trồng, phát triển chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên như Đắk Lắk, Kon Tum, Lâm Đồng. Tại tỉnh Phú Thọ, mô hình trồng thử nghiệm cây mắc ca ở xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao đang là mô hình thử nghiệm thành công trồng cây mắc ca lấy hạt chất lượng thơm ngon, mang lại triển vọng khá tích cực, mở ra hướng đi mới và phát huy tiềm năng, lợi thế và tạo ra sản phẩm nông sản mới cho địa phương.
Với đặc điểm của cây mắc ca là cây có khả năng chịu được sương muối, chịu hạn, ít sâu bệnh và có tuổi thọ từ 60 - 80 năm. Quả mắc ca có chứa hàm lượng dinh dưỡng và năng lượng cao nhưng lại không chứa cholesterol. Trong thành phần dinh dưỡng của quả mắc ca có đến 78% là dầu tự nhiên. Quả mắc ca là loại quả khô, để được lâu, vỏ quả dày, không sợ bị thối, hỏng trong quá trình bảo quản và đang được thị trường ưa chuộng. Sau khi nghiên cứu, tìm hiểu và đi học tập kinh nghiệm tại một số tỉnh có mô hình trồng mắc ca thành công. Năm 2011, nhận thấy cây mắc ca thích hợp với đất đai, khí hậu của tỉnh Phú Thọ và đem lại hiệu quả kinh tế cao vì vậy gia đình ông Lê Xuân Cương ở khu Đồng Đường, xã Vĩnh lại, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích gần 1ha trồng lúa kém hiệu quả sang trồng 200 cây mắc ca (giống cây mắc ca được ông mua của Trung tâm nghiên cứu giống cây lâm nghiệp ở Ba Vì). Đến năm thứ 3 cây bắt đầu cho quả, năm thứ 6 cho quả ổn định. Để cây mắc ca cho năng suất, chất lượng thì người trồng cần phải nắm rõ và tuân thủ đúng kỹ thuật chăm sóc, cần tạo tán và phun thuốc bảo vệ phòng trừ sâu bệnh định kỳ từ giai đoạn quả nhỏ. Sau khi nắm vững kỹ thuật, cách chăm sóc để cây ra nhiều quả, ông Cương tiếp tục mở rộng diện tích và mua thêm 100 cây giống mắc ca về trồng. Đến nay tổng số cây mắc ca trong vườn của ông là 300 cây với diện tích 1,5ha đang phát triển tốt trong đó có gần 200 cây đang cho thu hoạch. Sản lượng trung bình mỗi cây cho thu hoạch từ 20 - 30kg quả tươi tương đương 5 - 10kg quả khô. Giá bán hiện tại từ 250.000 - 300.000đ/kg hạt mắc ca khô; tạo doanh thu ổn định cho gia đình ông Cương từ 100 triệu - 200 triệu đồng/năm. Nhận thấy để có quy mô sản xuất hàng hoá, đăng ký tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị bền vững thì cần thành lập HTX đứng ra làm đầu mối cho sự hợp tác, cung ứng sản phẩm cho các đối tác kinh doanh trong việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm ngày một vươn xa hơn nữa, từng bước hình thành chuỗi giá trị sản phẩm. Khi đã có tổ chức có tư cách pháp nhân thì sẽ đứng ra bao tiêu sản phẩm, đăng ký xây dựng nhãn hiệu hàng hóa tập thể, truy xuất nguồn gốc, đăng ký theo tiêu chuẩn VietGAP để đảm bảo tính an toàn và chuyên nghiệp trong sản xuất kinh doanh. Chính vì vậy khi được các cấp các ngành, chính quyền địa phương đặc biệt là Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ đã tuyên truyền về mô hình HTX kiểu mới nhất là trong thời buổi kinh tế thị trường như hiện nay có nhiều biến động. Cuối năm 2023, HTX nông nghiệp thủy sản Vĩnh Lại được thành lập với 07 thành viên tham gia.
Để nâng cao giá trị sản phẩm, hiện HTX nông nghiệp thủy sản Vĩnh Lại đang hoàn thiện hồ sơ và thủ tục đăng ký sản phẩm hạt mắc ca đạt tiêu chuẩn OCOP hạng 3 sao. Có thế thấy rằng, việc chuyển đổi sang trồng cây mắc ca thay thế diện tích cây có giá trị kinh tế thấp đã mang lại triển vọng tích cực và tạo hướng đi mới trong phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn.
Cao Minh Phượng
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ