Người dân xã Yên Kiện, huyện Đoan Hùng xưa vốn sinh sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp thuần túy, trồng lúa, hoa màu và cây lấy gỗ, nhưng hiệu quả kinh tế không cao, đời sống gặp nhiều khó khăn. Đến năm 2010, tình cờ biết đến cây thanh long ruột đỏ cho năng suất cao, đặc biệt đây là giống cây thuộc họ xương rồng, ưa nắng, ít bệnh, chịu hạn tốt, thích nghi với nhiều loại đất khô cằn của Yên Kiện. Nên trong địa bàn xã một số hộ gia đình như anh Nguyễn Thúy Sơn, anh Nguyễn Văn Minh… đã nghiên cứu, tham quan, học hỏi thực tế một số mô hình trồng thanh long thành công ở Sơn Tây (Hà Nội), Lập Thạch (Vĩnh Phúc) và quyết định mỗi gia đình mạnh dạn đầu tư trồng thử vài trăm gốc thanh long với hy vọng loại cây trồng mới này sẽ giúp các gia đình có thu nhập tốt, thoát nghèo.
Cây thanh long được trồng vào tháng 10 - 11 hàng năm, khi trồng phải có trụ gỗ, trụ gạch hoặc trụ xi măng cốt sắt để làm giá cho cây leo (ở Yên Kiện đa phần người dân dùng trụ xi măng cốt sắt, trụ trồng thanh long có kích thước cạnh vuông từ 12 x 15 cm; cao 1,6 - 2,0 m; được chôn sâu 0,4 - 0,5 m; chiều cao từ mặt đất đến đỉnh trụ từ 1,2 - 1,5 m; phía trên có 2 - 4 thanh sắt đua ra ngoài 20 - 25 cm được bẻ cong theo 4 hướng dùng làm giá đỡ cho cành thanh long. Giai đoạn đầu khi bắt đầu thử nghiệm trồng thanh long các hộ gặp rất nhiều khó khăn do phải đầu tư vốn ban đầu lớn, lại chưa có kinh nghiệm, chưa biết cách phòng chống bệnh cho thanh long. Có những thời điểm tưởng chừng như phải bỏ cuộc. Nhưng với sự cố gắng, kiên trì sau những thất bại ban đầu, các hộ gia đình đã dần có kinh nghiệm và từng bước cây thanh long cho hiệu quả kinh tế vượt trội hơn hẳn so với các cây trồng khác. Chỉ sau khoảng 2 năm trồng và chăm sóc, thanh long bắt đầu cho quả. Thanh long thu hoạch từ tháng 5 - 11 hằng năm, cứ 10 ngày lại được thu hoạch một lần, khi thu hoạch trái thanh long có trọng lượng trung bình từ 0,4 - 0,6kg; đặc biệt cây thanh long có độ bền cao, thường thì trên 10 năm mới phải trồng lại.
Khi thấy cây thanh long có hiệu quả kinh tế tốt và rất phù hợp với vùng đất Yên Kiện, để xây dựng, phát triển mô hình trồng thanh long ruột đỏ tập trung, phát triển thị trường ổn định, năm 2019 hộ gia đình anh Nguyễn Văn Minh, anh Nguyễn Thúy Sơn cùng với 09 hộ gia đình khác trong xã Yên Kiện đã cùng nhau thành lập Hợp tác xã thanh long ruột đỏ xã Yên Kiện, ban đầu HTX thành lập chỉ có 08 ha, đến nay số thành viên đã tăng lên 15 hộ với 13,5 ha trong đó có 10,5 ha đã cho thu hoạch. Hiện nay, sản lượng thanh long đạt năng suất khá cao 20 tấn/ha, quả hình thức đẹp, đồng đều, ngọt và thơm. Doanh thu năm 2022 của HTX đạt 2,6 tỷ đồng/năm, lợi nhuận 250 triệu đồng, thu nhập bình quân của thành viên, người lao động 6,5 triệu đồng/ tháng. Sản phẩm thanh long ruột đỏ của HTX có đầy đủ chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm, đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao.
Ông Nguyễn Văn Minh - Giám đốc HTX Thanh Long ruột đỏ xã Yên Kiện cho biết: “Hiệu quả kinh tế từ cây thanh long cho thu nhập gấp nhiều lần so với một số cây trồng khác vì vậy nhiều hộ nông dân trong xã đã tập trung chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng thanh long. Đến mùa quả, các thương lái đến tận vườn để chọn mua, nhiều hộ không đủ thanh long để bán. Hiện nay sản phẩm thanh long ruột đỏ xã Yên Kiện đã được bán ở thị trường trong tỉnh và ở một số tỉnh lân cận”.
Có thể thấy cây thanh long đã và đang phát triển mang lại hiệu quả kinh tế tốt cho thành viên HTX và người lao động xã Yên Kiện, huyện Đoan Hùng. HTX thanh long ruôt đỏ xã Yên Kiện tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến, đổi mới bao bì đồng thời tiếp tục vận động các hộ có diện tích đất phù hợp trong xã tham gia HTX và phát triển diện tích trồng thanh long tạo thành vùng sản xuất tập trung, mang lại hiệu quả kinh tế, nâng cao thu nhập, ổn định đời sống cho thành viên HTX và người lao động./.
Ngô Đức Hạnh - Quỹ hỗ trợ phát triển HTX,
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ