Kiệt Sơn là một xã miền núi thuộc huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ, nằm cách trung tâm huyện khoảng 12km, chủ yếu sản xuất bằng nghề nông nghiệp trồng trọt và chăn nuôi, diện tích canh tác chủ yếu là đồi núi cao khó khăn trong canh tác. Tuy nhiên, những năm gầy đây có một số mô hình trồng cây có múi mang lại nguồn thu nhập cao. Trong đó có mô hình trồng chanh tứ quý của Hợp tác xã (HTX) cây ăn quả và dược liệu Mường Kịt đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho các thành viên.
Gặp gỡ và trao đổi, Anh Đặng Quang Tiệp - Giám đốc HTX cho biết: HTX được thành lập từ năm 2019 với 12 thành viên. Sản phẩm chính của HTX là Cam vinh lòng vàng và Quýt thái. Hiện nay HTX trồng 15.400 gốc cam, quýt trên diện tích 22ha. Nhờ áp dụng đúng quy trình trồng, chăm sóc theo hướng hữu cơ, đồng thời áp dụng các ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật như hệ thống tưới tự động đã tạo ra được sản phẩm cam, quýt có mẫu mã đẹp, năng suất, chất lượng. Mỗi năm HTX thu hoạch khoảng 200 tấn cam, quýt/năm, doanh thu ước đạt cho HTX trên 10 tỷ đồng/năm, tạo lợi nhuận đạt 150 triệu đồng/năm, thu nhập ổn định cho người lao động, thành viên HTX từ 5 - 6 triệu/ người/ tháng. Đến nay sản phẩm Cam vinh lòng vàng đã được chứng nhận VietGAP, sản phẩm Quýt thái đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao và được người tiêu dùng rất ưa chuộng. Tuy nhiên, do sản phẩm cam quýt thường thu hoạch vào thời gian tháng 10 - 11 hàng năm, vì vậy HTX đã mạnh dạn phát triển xen kẽ mô hình chanh tứ quý (hay còn gọi là chanh tứ mùa) vì chanh tứ quý có ưu điểm là loại cây tán thấp, dễ thích ứng rộng, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, giống chanh tứ quý cho năng suất cao và ít sâu bệnh so với các loại cây trồng khác. Đặc biệt là chanh tứ quý có sức sống khỏe và có thể cho ra quả quanh năm vì vậy tạo thu nhập thường xuyên, ổn định cho thành viên HTX.
Anh Đặng Quang Tiệp cũng chia sẻ thêm: Mới đầu anh chỉ nghĩ chanh là loại quả gia vị nhà ai cũng dùng trong các bữa ăn hàng ngày. Tuy nhiên hiện nay quả chanh được sử dụng với rất nhiều công dụng trong chăm sóc sức khoẻ con người, có đối tác khách hàng mua với số lượng lớn, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng và thị trường. Chính vì vậy, anh cùng với các thành viên trong HTX đã tìm tòi, nghiên cứu thổ nhưỡng, khí hậu và đi thăm quan học hỏi kinh nghiệm trồng chanh tứ quý tại một số mô hình ở trong và ngoài tỉnh.
Năm 2021, HTX đã quyết định trồng thử nghiệm giống chanh tứ quý trên diện tích 1ha. Bước đầu cho thấy, giống cây trồng này phù hợp với điều kiện tự nhiên tại địa phương, chanh tứ quý dễ trồng, phát triển nhanh, chỉ sau 1 năm trồng, cây đã có thể ra hoa, đậu quả. Phổ thích nghi của giống rộng có thể phù hợp trồng trên nhiều loại đất và nhiều vùng sinh thái nước ta. Hiện nay, HTX trồng 1.500 gốc chanh tứ quý. Trung bình thu hoạch mỗi ngày từ 150 - 200kg chanh/ngày, giá bán dao động từ 12.000 - 17.000đ/kg chanh, có thời điểm bán 30.000 - 35.000đ/kg. Chanh tứ quý cho trái quanh năm, năng suất ổn định, năng suất tăng qua các năm khi bộ rễ ổn định. Hiện nay, thị trường tiêu thụ sản phẩm của HTX chủ yếu là các thương lái, đầu mối lớn trong và ngoài tỉnh.
Tuy nhiên để chanh tứ quý cho quả tập trung, chất lượng quả tốt thì yếu tố kỹ thuật trồng và chăm sóc là vô cùng quan trọng, theo anh Tiệp thì trồng chanh phải tuân thủ đúng kỹ thuật như khoảng cách các cây từ 2,5 - 3,5m; lấy đất băm nhỏ rồi trộn thêm hỗn hợp phân chuồng hoai, tro trấu và phân lân rồi đắp thành mô cao 5 tấc rộng 5 tấc, khi trồng chanh thì cắm một cây kèm để giữ cho cây chanh đứng thẳng và không bị đổ khi có gió bão, trong quá trình trồng luôn phải theo dõi để kịp thời phòng trừ sâu bệnh, HTX cũng luôn chú trọng trong khâu chăm sóc, để cây ra hoa quả quanh năm, nếu không nắm bắt được kỹ thuật chăm sóc tốt sau nhiều đợt ra quả, cây chanh sẽ bị suy kiệt dẫn đến giảm năng suất ở vụ sau vì vậy chăm sóc tốt cho cây chanh có tác động giúp cho chanh hồi phục nhanh, có nhiều chất dinh dưỡng hơn, ra hoa và quả tập trung. Sau khi xới gốc có thể tiến hành bón phân cho cây chanh, nguyên tắc của việc bón phân là nhìn cây để tính toán được lượng bón phù hợp, từ đó giúp cho cây có năng suất và chất lượng cao.
Mô hình trồng chanh tứ quý là hướng đi phù hợp để chuyển đổi cơ cấu cây trồng, giúp bà con và các thành viên phát triển kinh tế và vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình.
Cao Minh Phượng
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ