Phường Minh Nông, thành phố Việt Trì được sáp nhập từ xã Tân Đức và phường Minh Nông. Minh Nông được biết đến là vùng đất gắn chặt với thời đại sơ khai của đất nước ta, khi vua Hùng dạy dân cấy lúa. Nơi đây cũng gắn liền với nhiều nghề truyền thống, như trồng rau, làm tương, sản xuất bún, bánh… Để giúp các hộ làm tương truyền thống của địa phương phát huy hết tiềm năng thế mạnh, tạo công ăn việc làm, thu nhập ổn định. UBND phường Minh Nông phối với Hội nông dân, Hội phụ nữ, Liên minh HTX tỉnh tuyên truyền vận động thành lập Hợp tác xã (HTX) tương nếp Tân Đức vào cuối năm 2023.
Trao đổi với chúng tôi tại buổi ra mắt HTX, chị Nguyễn Thị Thủy - Giám đốc HTX cho biết: Để có những mẻ tương ngon theo phương pháp truyền thống cần phải qua 03 công đoạn chính: Lên mốc xôi nếp, ngả đỗ và phơi tương (ủ tương), nguyên liệu làm tương gồm có gạo nếp cái hoa vàng, muối và đỗ tương. Gạo nếp được nấu thành cơm, để ráo, phơi ra nong, nia, đảo đi đảo lại đều tay trong thời gian khoảng 5 ngày. Đỗ làm tương phải chọn loại hạt to, đều, da sáng và bóng. Để có những mẻ tương thơm ngon, vàng óng đòi hỏi phải có kỹ thuật, kinh nghiệm của người làm tương và “bí quyết” từng hộ thành viên. Theo kinh nghiệm những người làm tương ở Tân Đức lâu năm thì công thức làm tương phải bảo đảm công thức: 3kg muối, 3kg đậu tương; 6kg gạo nếp cái hoa vàng, 33 lít nước, khi vun mốc cho thêm 2 chén rượu sẽ được nước màu da cam. Đỗ tương rang vàng, ngâm rồi cho vào bể ủ cùng gạo nếp chế biến, sau đó cho vào chum, vại ủ nắng khoảng 2 tháng là ăn được. Trong thời gian ủ, hàng ngày, tương được khuấy vài ba lần để cho đỗ, gạo quyện vào nhau tạo vị thơm, vị ngọt. Đặc biệt ở chỗ tương ủ càng lâu càng ngon, sự hòa quyện của gạo nếp và đỗ tương tạo cho tương có màu vàng sánh thơm ngon vị ngọt, vị ngậy đặc trưng. Tương ủ khoảng 2 năm là tương ngon nhất. Làm tương phải theo mùa vụ, thời gian làm tương lý tưởng nhất là từ tháng 4 đến tháng 6, do vậy trong thời gian này các hộ sẽ tập trung cao độ để làm mốc, sau đó ủ, bán quanh năm.
Hiện nay, HTX đang có 8 thành viên sản xuất tương với sản lượng trung bình hàng năm đạt khoảng 20 tấn, hộ làm ít nhất cũng đạt 2 tấn/năm, qua đó góp phần tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định cho hàng chục lao động nông dân tại địa phương. Trong thời gian tới HTX sẽ tuyên truyền, vận động để các hộ làm tương trên địa bàn tiếp tục tham gia thành viên HTX. Mặc dù HTX mới được thành lập, song tương nếp truyền thống Tân Đức đã có mặt trên nhiều bàn ăn tại các nhà hàng của thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ và một số thị trường như Hà Nội, Vĩnh Phúc, Yên Bái, Lào Cai. Để sản phẩm tương nếp Tân Đức được thị trường biết tới nhiều hơn, trong thời gian tới HTX sẽ hoàn thiện các thủ tục để đăng ký “Tương nếp truyền thống Tân Đức” đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao, nên HTX rất mong muốn được các sở, ngành, UBND thành phố Việt Trì quan tâm hỗ trợ bao bì, tem nhãn, xúc tiến thương mại cho sản phẩm tương nếp truyền thống Tân Đức.
Nguyễn Hồng Sơn
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ