Yên Lập là huyện miền núi còn nhiều khó khăn, trong những năm qua kinh tế tập thể, hợp tác xã (KTTT, HTX) trên địa bàn huyện đã có những chuyển biến tích cực cả về số lượng và chất lượng. Hiện nay huyện Yên Lập có 52 HTX đang hoạt động, nhiều HTX phát triển theo tiêu chí mô hình HTX kiểu mới, một số HTX đã thể hiện tốt vai trò nòng cốt trong tổng hợp nguồn lực, liên kết sản xuất, cung ứng vật tư, kết hợp chế biến tạo ra các sản phẩm đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu đa dạng và tiện ích cho thị trường.
HTX dịch vụ nuôi trồng thủy sản Yên Lập (xã Xuân Viên, huyện Yên Lập) được thành lập năm 2020 với 13 hộ thành viên, trong đó có 85% thành viên là người dân tộc thiểu số, hiện đang hoạt động dịch vụ nuôi trồng thủy sản tại Hồ Ngòi Giành (xã Trung Sơn, huyện Yên Lập), hoạt động chính của HTX là nuôi cá lồng giống và cá lồng thương phẩm với 05 lồng cá thương phẩm, 05 lồng cá giống (trên 1.800 m3 lồng nuôi), quy mô 150 vạn cá giống/năm, 01 vạn cá thương phẩm/năm; hiện nay, HTX tập trung chủ yếu nuôi cá thương phẩm như: trắm cỏ, cá rô phi, cá lăng... sản lượng đạt 35 tấn/năm.
Anh Đinh Xuân Mạnh - Giám đốc HTX cho biết: “Nuôi cá lồng trên lòng hồ lợi thế lớn nhất là nguồn nước trong hồ cơ bản được giữ ổn định, ít có biến động mực nước theo mùa nên hạn chế được rủi ro so với nuôi cá lồng trên sông. Hồ có nguồn nước lớn, nước trong và liên tục được luân chuyển nhờ hệ thống đập Ngòi Giành; nguồn thức ăn của cá chủ yếu là phù du, rong rêu của lòng hồ, cỏ, chuối và các thức ăn bổ trợ giúp cá có chất lượng cao, thịt săn chắc thơm ngon, đặc sắc. Môi trường nước tại hồ Ngòi Giành sạch nên giúp cá hạn chế được dịch bệnh. Tiêu thụ sản phẩm đầu ra vẫn khó khăn trở ngại lớn trong sản xuất nông nghiệp nói chung và nuôi trồng thủy sản nói riêng; trước đây, khi chưa có HTX, các hộ nuôi cá tự đi chào hàng chủ yếu ở các nhà hàng, khách sạn, cửa hàng thực phẩm trên địa bàn huyện… Sau khi tham gia HTX, hàng năm HTX được tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật nuôi cá, nâng cao năng lực quản lý, được tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại giới thiệu sản phẩm, từ đó HTX được kết nối với nhiều đơn vị, doanh nghiệp và đã chủ động ký kết được nhiều đầu mối tiêu thụ, giúp các thành viên HTX yên tâm hơn về thị trường đầu ra cho sản phẩm”.
Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng, đầu năm 2024, anh Mạnh cùng các thành viên HTX đã tìm hiểu và đi học tập kinh nghiệm tại Hải Phòng, Hải Dương về chế biến sản phẩm trong lĩnh vực thủy hải sản. Sau đó HTX đã thực hiện chế biến sâu các sản phẩm từ cá như: Cá trắm kho, ruốc cá rô phi, chả cá... Với các sản phẩm này, bước đầu được người tiêu dùng đón nhận và phản hồi khá tích cực, do sản phẩm đã chế biến mà vẫn giữ được hương vị truyền thống và điều quan trọng là nguồn nguyên liệu cá được nuôi trên lòng hồ nên chất lượng luôn tươi và hương vị thơm ngon đặc trưng riêng.
Với sản phẩm cá trắm kho, bước đầu HTX hiện đang sản xuất theo đơn hàng đặt, trung bình 100 niêu cá kho/ngày, trọng lượng khoảng 700g/niêu; nguyên liệu dùng để kho là cá trắm có trọng lượng trung bình từ 3,5 - 4kg/con. Để có được một niêu cá kho ngon, mỗi công đoạn đều được HTX chuẩn bị kỹ lưỡng, tỉ mỉ, sạch sẽ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Với nguyên liệu chính là cá trắm phải tươi, có đầu nhỏ, mình dài, thịt săn chắc kết hợp với các gia vị như: Thịt ba chỉ, riềng, hạt tiêu, nước mắm...góp phần làm dậy mùi đặc trưng, thơm ngon, chất lượng. Cá được kho bằng nồi gang trên bếp củi, thứ củi dùng kho cá phải là củi quế (cây quế là cây trồng chủ lực của người dân xã Trung Sơn nơi đây), khi kho lửa luôn phải đều, không quá to cũng không quá nhỏ, kho liên tục trong vòng 8 tiếng sau đó để bếp nghỉ khoảng 2 tiếng rồi kho tiếp thêm 4 tiếng nữa, kho cá 2 lửa sẽ ngon hơn. Cá kho xong đạt chuẩn phải không còn mùi tanh, thơm ngon, chắc thịt, còn nguyên thớ; kho cá theo cách này, miếng cá kho đậm đà cùng thịt ba chỉ mềm, thêm riềng cắt lát bùi bùi thơm thơm tạo nên một hương vị ngon lành, thu hút thực khách. Món cá kho này, nếu được bảo quản ở nhiệt độ phù hợp có thể giữ nguyên được hương vị tới 2 tuần.
Sản phẩm ruốc cá rô phi, chả cá HTX đang trong quá trình sản xuất thử nghiệm, xem xét đánh giá của người tiêu dùng trước khi đầu tư sản xuất đại trà. Đến nay, thị trường tiêu thụ của HTX chủ yếu thông qua các kênh mạng xã hội, đầu mối quen biết, người thân, bạn bè giới thiệu và các nhà hàng, quán ăn trong tỉnh… bước đầu thị trường đánh giá cao. Anh Mạnh cho biết thêm, trong giai đoạn tiếp theo khi ổn định về chất lượng của từng sản phẩm, HTX sẽ thực hiện đăng ký an toàn vệ sinh thực phẩm, đăng ký nhãn hiệu, cải tiến bao bì đóng gói, giảm chi phí sản xuất và hướng đến đưa sản phẩm cá kho, ruốc cá…thành sản phẩm đặc trưng của địa phương gắn với vùng du lịch sinh thái hồ Ngòi Giành nơi đây.
Thời gian tới, HTX tiếp tục tập trung kiểm soát nuôi trồng cá lồng giống, cá lồng thương phẩm đảm bảo đầu ra và mở rộng sản xuất các sản phẩm chế biến từ các loại cá đạt các tiêu chuẩn chất lượng, xây dựng thương hiệu “Cá kho hồ Ngòi Giành” thành sản phẩm đặc sản của địa phương, hướng đến đưa sản phẩm đến với đông đảo người tiêu dùng, các nhà hàng, siêu thị lớn trong và ngoài tỉnh.
Hoàng Văn Tiệp
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ