Văn hoá thưởng trà mang nét thanh lịch đã tồn tại từ lâu đời ở Việt Nam, trong đó không thể không nhắc đến Phú Thọ là cái nôi của ngành chè Việt Nam, nơi đây có khí hậu thuận hòa và thổ nhưỡng được thiên nhiên ban tặng, chất đất của vùng núi Trung du cùng tỷ lệ dinh dưỡng phù hợp với sự sinh trưởng của cây chè đã đem lại cho chè Phú Thọ có vị đặc trưng riêng biệt so với các sản phẩm chè khác.
Với mong muốn mang đến cho người sử dụng sản phẩm chè tốt nhất của vùng Đất Tổ; năm 2020, chị Dương Thị Duyên đã thành lập Hợp tác xã (HTX) chè Thành Nam để tìm hướng đi mới cho sản phẩm chè. Những ngày đầu thành lập, HTX gặp khá nhiều khó khăn trong việc ổn định nguồn nguyên liệu đầu vào đạt tiêu chuẩn, do trước đây hầu hết các hộ trồng chè không chuyên tâm đầu tư chăm sóc, thực hiện các biện pháp khoa học kỹ thuật, dẫn đến năng suất, chất lượng chè không cao, giá chè không ổn định, lên xuống thất thường. Bên cạnh đó, do có quá nhiều cơ sở chế biến, thu mua nguyên liệu diễn ra phổ biến, người dân được lợi về giá nhưng chất lượng không bảo đảm. Ban đầu, khi mới thành lập HTX chỉ ký hợp đồng liên kết được với 4 hộ trồng chè nên nguồn nguyên liệu là bài toán khó đặt ra cho HTX. Để có nguồn nguyên liệu ổn định, đạt chất lượng theo tiêu chuẩn Vietgap HTX đã tập trung tuyên truyền, vận động để người dân hiểu được cần hướng đến sản xuất chè sạch, chè an toàn, thay đổi cách làm chè bằng theo kinh nghiệm truyền thống sang ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. HTX đã mời các chuyên gia hàng đầu trong ngành chè về tập huấn kỹ thuật cho người dân về sản xuất, chế biến chè an toàn, chè sạch. Các hộ liên kết cung cấp nguyên liệu cho HTX đều phải ký hợp đồng và cam kết thực hiện sản xuất các giống chè phải đồng nhất theo yêu cầu của HTX, chè thu hoạch đạt từ 5 năm tuổi trở lên, vùng đất có độ ẩm tốt, khí hậu mát mẻ, áp dụng đúng quy trình trồng chè theo tiêu chuẩn Viegap. Trong quá trình trồng các hộ liên kết phải chịu sự giám sát, kiểm tra thường xuyên của HTX. Hiện nay, HTX đang ký hợp đồng liên kết trồng chè an toàn với 80 hộ dân tại địa bàn huyện Thanh Sơn, Tân Sơn. Tổng dện tích trồng chè của HTX 100ha, trong đó diện tích liên kết trồng chè với các hộ dân là 80ha (trồng tại huyện Tân sơn 65ha, Thanh Sơn 15ha), 20ha của HTX. Đồng thời HTX cũng liên kết trồng 8ha sen làm hương liệu trong chế biến chè. Giống chè hiện nay HTX đang trồng chủ yếu là chè LDP1, chè Bát Tiên, chè Olong. Ngoài ra, để có đủ nguyên liệu sản xuất HTX còn mua nguyên liệu chè khô của HTX sản xuất chế biến chè Đá Hen (Cẩm Khê), Công ty TNHH xuất khẩu chè Bảo Long, Công ty chè Việt Nam đảm bảo đáp ứng kịp thời nhu cầu thị trường.
Để đảm bảo sản lượng cũng như chất lượng đầu ra của sản phẩm, HTX đã mạnh dạn đầu tư nhà xưởng hơn 3.000m2 với 1 xưởng chè xanh, 1 xưởng phân loại chè và 1 xưởng đóng gói. Cùng với đó, HTX đã trang bị hệ thống máy móc chế biến hiện đại đồng bộ cơ sở sản xuất: Máy phân loại 4 tầng, cối vò chè cải tiến, bom chè sao bằng nhiệt, băng tải dẫn hạ nâng chè, máy vào khô chè, máy đóng gói tự động, mày ốp chè, máy hút chân không... với tổng mức đầu tư máy móc, thiết bị trên 4 tỷ đồng. Các sản phẩm được đóng gói và chế biến tại xưởng sản xuất có nhiều máy móc hiện đại nên chất lượng đồng đều, đảm bảo bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Chè được làm từ các máy móc hiện đại, nhưng sản phẩm làm ra vẫn giữ được hương vị chè truyền thống. Chè của HTX khác với các loại chè khác bởi sắc nước vàng óng, bởi mùi hương không quá nồng, thơm nhẹ nhàng, nhưng lại giữ được rất lâu. Khi uống chúng ta thấy có chút vị chan chát lan tỏa khắp đầu lưỡi rồi đọng lại một vị ngọt hậu rất lâu nơi cổ họng đã chinh phục được những người thưởng trà khó tính nhất.
Mỗi sản phẩm chè trước khi đưa ra lưu thông trên thị trường đều được đóng gói theo tiêu chuẩn, có tem nhãn hàng và tem điện tử truy xuất nguồn gốc, mẫu mã hộp quà tặng đa dạng chủng loại, đẹp mắt, sang trọng, rất thích hợp để làm quà biếu. Bên cạnh đó, công tác xúc tiến thương mại cũng được HTX chú trọng. Năm 2023, HTX đã mở hai cửa hàng giới thiệu và bán các sản phẩm Ocop tại huyện Thanh Sơn. Giới thiệu các sản phẩm trên sàn giao dịch thương mại điện tử, đẩy mạnh quảng bá và bán hàng trên mạng xã hội (Facebook, Zalo...). Đồng thời, HTX tích cực giới thiệu sản phẩm tại các Hội nghị, Lễ hội, Hội chợ; Tuần lễ văn hóa Chè Đất Tổ, các sự kiện quan trọng trong và ngoài tỉnh.
Hiện nay HTX có 16 sản phẩm chè các loại, trong đó có hai sản phẩm là chè Tôm nõn Thành Nam chất lượng cao và chè Hoa Nhài Thành Nam chất lượng cao đã được công nhận là sản phẩm OCOP hạng ba sao. Năm 2023, HTX đã được Sở Khoa học và công nghệ tỉnh Phú Thọ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu chứng nhận “Chè Phú Thọ” cho 20 ha vùng nguyên liệu chè xanh. Để sản phẩm đến tay người tiêu dùng chất lượng luôn an toàn, định kỳ HTX gửi mẫu sản phẩm đi kiểm nghiệm chất lượng tại Trung tâm kiểm soát bênh tật tỉnh Phú Thọ, 3 tháng/lần đối với các sản phẩm đạt tiêu chuẩn Ocop, 6 tháng/lần đối với các sản phẩm chè còn lại của HTX. Hiện sản phẩm của HTX đã được xuất khẩu sang Ả Rập Xê Út và được bày bán trong hệ thống các cửa hàng, siêu thị trong và ngoài tỉnh. Các loại chè của HTX rất đa dạng, phục vụ nhu cầu nhiều phân khúc khách hàng, các sản phẩm có giá dao động từ 300.000đ - 1.500.000đ/kg.
Trong thời gian tới, HTX tiếp tục hướng dẫn bà con tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất, tạo ra sản phẩm chất lượng cao; đổi mới công nghệ chế biến, nâng cao chất lượng sản phẩm. Tăng cường các hoạt động xúc tiến đầu tư, thương mại, tìm kiếm thị trường giúp các doanh nghiệp xây dựng thương hiệu quảng bá sản phẩm, nhằm mở rộng thị trường chè theo hướng bền vững.
Nguyễn Phương Thu
Liên minh HTX tỉnh Phú Thọ